Matvælaverðið í Svíþjóð

 

"Munur á matarverði milli Noregs og Svíþjóðar hefur aukist stöðugt frá því Svíar gengu í Evrópusambandið fyrir 18 árum. Nú fyllyrða kaupmenn að þeir geti selt mat, til dæmis nautakjöt, á hálfvirði miðað við verð í Noregi. Oft munar þó þriðjungi. Því er sagt að þeir sem sögðu nei við aðild Noregs að sambandinu fyrir 18 árum kjósi nú með fótunum og taki sér stöðu við búðarkassana innan sænsku landamæranna."

Þessi texti er fenginn úr frétt sem birtist á vef Ríkisútvarpsins í gær. Ég hef aðeins verið að skoða þá umræðu sem hefur verið um hana á netinu og réttilega hafa ýmsir bent á að á sama tíma hópist Svíar til Noregs í vinnu. Bæði sé atvinnuleysi minna í Noregi og launin allajafna mun hærri.

Hvað fæst fyrir launin?

Það sem gleymist gjarnan að taka inn í myndina þegar verðlag er borið saman á milli landa (að því gefnu að um sambærilegar vörur sé að ræða sem allur gangur er víst á) er kaupmátturinn. Neytendur græða lítið á lágu verðlagi ef þeir geta lítið sem ekkert keypt fyrir launin sín.

Þannig má nefna að þegar íslenzkt verðlag var hér á árum áður borið saman við það sem gerðist annars staðar í Evrópu reyndist verðlagið iðulega lægst í Búlgaríu og Rúmeníu. En það verður hins vegar að teljast ólíklegt að Íslendingar gætu sætt sig við þarlend launakjör.

Þetta tvennt helst þó gjarnan í hendur. Verðlagið er oft hærra vegna þess að kaupmátturinn er meiri. Það væri lítið gagn í því að bjóða norskt vöruverð til dæmis í Rúmeníu. Það gætu sárafáir þar í landi keypt vörur á því verðlagi. En fólk getur það í Noregi.

Verðlag svipað og í ESB

Það er reyndar athyglisvert að samanburður á verðlagi á Íslandi og annars staðar í Evrópu sé ekki lengur reglulega í fréttum hér á landi. Ástæðan er ef til vill sú að verðlag hér eftir bankahrun mun hafa verið nokkurn veginn á pari við það sem gerst hefur að meðaltali innan Evrópusambandsins.

Þess utan er það merkileg ályktun í fréttinni að Norðmenn séu að kjósa með fótunum með því að verzla í Evrópusambandsríkinu Svíþjóð. Ekki sízt í ljósi nýjustu skoðanakannana þar í landi sem sýnt hafa einungis 12-13% hlynnt inngöngu í Evrópusambandið.

Það verður ekki séð að þetta hafi neitt með pólitík að gera. Norðmenn hafa skiljanlega ekkert á móti því að borga minna fyrir vörur í Svíþjóð. En þeir vilja hins vegar líklega ekki sænskan kaupmátt eða sænskt atvinnuleysi.

Höfundur: Hjörtur J. Guðmundsson http://sveiflan.blog.is/blog/sveiflan/entry/1233328/  

Gjaldmiðill gulli betri

Eitt mikilvægasta verkefni sem stjórnvöld geta annast fyrir landsmenn er að halda úti traustum gjaldmiðli. Sjálfstæður og vel rekinn gjaldmiðill sem tekur mið af þörfum hagkerfisins á hverjum tíma getur aukið hagvöxt og lífsgæði í landinu verulega umfram það sem mögulegt væri ef hér væri notuð erlend mynt.

 

Til mikils að vinna 

Þótt hér hafi orðið bankahrun og krónan bæði ofrisið og hrunið þá má ekki missa móðinn. Allt of margir vilja bara gefast upp. Ísland er ekki eina þjóðin sem hefur fengið skell. Norðmenn og Svíar lentu í bankakreppum á níunda áratugnum en hafa þrátt fyrir það náð góðum árangri í kjölfarið. Það getum við einnig og það ætti að vera okkar staðfasta markmið. Þrátt fyrir alls kyns mistök hafa lífsgæði landsmanna tekið ótrúlegum framförum. Ísland var eitt fátækasta land Evrópu fyrir rúmum mannsaldri síðan. Í dag, jafnvel eftir efnahagshrun, eru fá lönd sem geta státað af jafn góðum lífskjörum og Ísland. Vera má að dönsk króna hafi haldið verðgildi sínu 2.000 sinnum betur en krónan okkar, en trúir því einhver að hér væru lífskjör 2.000 sinnum betri ef hér hefði verið dönsk króna? Það mætti frekar spyrja hvort framfarir hefðu ekki einmitt verið hægari ef hér hefði verið erlend mynt í stað sjálfstæðrar krónu?

 

 

Atvinnuleysi hefði verið meira  

Það er óumdeilt að fastgengi leiðir til hærra atvinnuleysis. Ástæðan er sú að það getur tekið nokkur ár að lækka laun í niðursveiflu en það tekur ekki nema einn dag að lækka þau með gengisfellingu. Of há laun leiða til uppsagna eða gjaldþrota. Atvinnulaust fólk skapar engin verðmæti og það sem verra er, þeir sem hafa vinnu verða að borga hærri skatta til að greiða atvinnuleysisbætur. Krónan hefur oft fallið sem er vissulega slæmt en allir höfðu samt vinnu og hagsæld landsmanna jókst jafnt og þétt. Aukið atvinnuleysi hefði örugglega tafið framfarirnar.

 

 

Samdráttarskeið hefðu orðið dýpri og lengri 

Hagkerfi sem býr við fastgengi getur ekki brugðist við niðursveiflu með því að lækka gengi myntarinnar. Fjármagn streymir þá yfirleitt úr landi og til þeirra landa þar sem betur árar og betri ávöxtun býðst. Afleiðingin er enn sárari skortur á fjármagni til framkvæmda einmitt þegar mest ríður á að auka atvinnu. Lengri samdráttarskeið hefðu án efa dregið úr langtímahagvexti.

 

 

Myntsláttuhagnaður hefði runnið úr landi 

Myntsláttuhagnaður rennur til þess seðlabanka/ríkis sem gefur út gjaldmiðillinn. Myntsláttuhagnaður verður til þegar peningamagn er aukið til að mæta vexti hagkerfisins eða til að veikja gengið. Hér hefur hagkerfið iðnvæðst og margfaldast að stærð á einum mannsaldri. Íbúafjöldi landsins hefur líka margfaldast. Hér var þessu mætt með því að framleiða fleiri krónur. Án krónu hefði Ísland þurft að kaupa og flytja inn mikið magn af erlendri mynt til að auka peningamagn í umferð. Magnið samtals væri líklega nálægt grunnfé Seðlabankans í dag eða um 90 milljarðar. Það hefði því ekki verið hægt að fjárfesta jafn mikið í innviðum og framleiðslutækjum ef myntsláttuhagnaður hefði runnið úr landi í öll þessi ár.

 

 

Truflanir frá erlendu myntinni 

Erlenda myntin hefði tekið mið af aðstæðum í útgáfulandinu. Uppsveifla í því landi hefði getað leitt til hærra vaxtastigs en Íslenska hagkerfið hefði þolað. Afleiðingin hefði getað verið gjaldþrot og minni framkvæmdir og verkefni en ella. Hagvöxtur hefði því tafist. En stundum hefðu vextir verið of lágir fyrir Ísland og það leitt til offjárfestingar, jafnvel í óarðbærum verkefnum. Þessar utanaðkomandi sveiflur hefðu verið sem steinar í götu íslenska hagkerfisins og hægt á framförunum. Vonandi er ljóst af þessum dæmum að þrátt fyrir allt hefur krónan verið nauðsynlegt til að koma þjóðinni úr hópi fátækustu þjóða Evrópu í hóp þeirra ríkustu. Hún getur haldið áfram að þjóna landsmönnum um ókomin ár. Vissulega mætti tína til einhverja smávægilega ókosti og kostnaðarliði við að hafa sjálfstæða mynt. Um þessa hluti er mikið skrifað þessa dagana og best að vísa áhugasömum á þau skrif. En tilgangurinn með þessum pistli er að benda á nokkra af kostunum við að hafa sjálfstæða mynt.

 

Höfundur: Frosti Sigurjónsson http://www.mbl.is/vidskipti/pistlar/frostisig/1233154/ 

Spyrjum fyrst, kjósum svo......

Lengi höfum við Íslendingar viljað halda í þá hefð að forsetaembættið okkar sé ópólitískt. Litið svo á að forseti vor sé sameiningartákn þjóðarinnar. Öryggisventill ef einræðistilburðir eða eitthvað það er gert á þingi sem fer gegn þjóðarhagsmunum. Ólafur Ragnar sannaði gildi sitt sem þessi öryggisventill þegar alþingi strauaði Icesave í gegnum þingið. En alveg frá því Ólafur Ragnar bauð sig fram til forseta hefur forsetaembættið í raun verið rammpólitískt, enda maðurinn mikill pólitíkus. Embættið hefur líka tekið ákveðnum breytingum. Ég tek það fram að ég er ekki á móti því að forseti beiti neitunarvaldi sínu sér í lagi þegar tugþúsundir undirskrifta berast um að setja mál í þjóðaratkvæðagreiðslu. Það er einmitt þannig sem mér finnst að þetta eigi að virka. Hins vegar hefur minn skilningur á Stjórnarskrá okkar verið sá að ef þjóðin er sammála forsetanum um að neita lögum, þá skuli sitjandi ríkisstjórn víkja. Sviss hefur brúkað þjóðaratkvæðagreiðslur til margra ára og er ekkert sem bendir til annars en að þær virki vel ef rétt er að staðið. Við þurfum því ekkert að láta sem við séum að finna upp hjólið hér, enda erum við engir snillingar þótt margir hafi haldið það um nokkurt skeið!

Nú hafa nokkrir frambjóðendur stigið fram og vilja í embætti forseta Íslands. Eflaust munu margir reyna að telja okkur trú um að þeir séu ópólitískir og alveg lausir við alla flokkadrætti, tengsl, sérhagsmuni eða annað slíkt. Jafnvel reyna að skauta fram hjá skoðunum um inngöngu í ESB. En ef við erum einlæg og hreinskilin þá sjá þeir sem vilja opna augun að ESB málin vofa yfir þessari kosningu til embættis forseta. Þetta mál er ekki bara undirliggjandi heldur allt um kring. Alþingi samþykkti án þess að spyrja þjóðina að sækja um inngöngu i ESB. Gleymum því aldrei. Kosningarnar eru því orðnar rammpólitískar og alveg eins gott að fara út í þær og iðka þær á þeim forsendum í stað þess að villa um fyrir kjósendum á kostnað lýðræðisins. Ef upplýsingar til kjósenda eru loðnar, óljósar eða látið leggjast undir höfuð að segja frá, virkar lýðræðið ekki. Fjölmiðar verða að sjá til þess að spyrja frambjóðendur réttu spurninganna, þjarma að frambjóðendum og bakgrunnskanna, til þess að lýðræðið sé virkt. Við sem kjósendur eigum rétt á upplýsingum þótt frambjóðendur vilji ekki upplýsa. Við ættum að vera farin að átta okkur á því að SPYRJA fyrst, KJÓSA svo! Það gengur ekki lengur að fólk komi fram og segist vilja þetta og hitt, standi fyrir einhvern málstað, en fari svo og geri eitthvað allt annað og þar með stundi blekkingarleik um atkvæði fólks. Það er miklu heiðarlegra að hafa þetta uppi á borðum og kalla hlutina réttum nöfnum. Hvað er að því að vera samkvæmur sjálfum sér og fylgja sannfæringu sinni? Æji já ég gleymdi. Það skilar oftast ekki völdum nema meirihlutinn sé sammála líka! Það er lýðræði. Annað er hræsni og hroki!

Í dag þegar stjórnmálamaður eða frambjóðandi segist ætla að labba Laugarveginn, þá er maður ekkert hissa á því að hitta hann eftir kosningar úti á Granda. Jafnvel komast að því að hann gekk aldrei Laugarveginn! Slíkt náttulega gengur ekki. Ef frambjóðandi segist ætla í vestur, þá á hann ekki að fara í austur. Það eru svik við kjósendur og merki um að lýðræðið sé ekki að virka. Svona rétt eins og falið og flækt eignarhald á fyrirtækjum tengdra aðila til þess að ná meiriháttar markaðshlutdeild á kostnað neytenda. Réttar upplýsingar til kjósenda eru forsenda þess að lýðræðislegar kosningar geti farið fram og endurspegli VILJA kjósenda. Fjölmiðlar hafa því ærnu og mikilvægu hlutverk að gegna. Við sem kjósendur þurfum líka að muna að treysta ekki í blindni og spyrja fyrst, kjósa svo.

Forsetakosningar á Íslandi nú árið 2012 tæpum 4 árum eftir hrun, snúast ekki um neitt annað en pólitík. Þar sem ég persónulega er mikill ESB andstæðingur þá mun ég eðlilega EKKI kjósa neinn þann sem minnsti möguleiki er á að vilji okkur inn í ESB. Hvorki í fosetakosningum nú eða komandi prófkjörum. Aðrir hafa síðan sína skoðun á þessu máli, eðlilega. Stöndum nú einu sinni upp fyrir sjálfum okkur og vöndum okkur sem kjósendur

Höfundur: Vilborg G Hansen http://villagunn.blog.is/blog/villagunn/entry/1233168/